De iep hoort bij het Groningse landschap. Toch wordt deze boomsoort al meer dan een eeuw gesaneerd. De reden: een kever die iepziekte veroorzaakt. Landschapsbeheer Groningen heeft in opdracht van Stichting Groninger Bomenwacht ook dit jaar iepziekte opgespoord en de zieke bomen gesaneerd om verdere verspreiding te voorkomen. Helaas zijn er dit jaar veel meer iepen ziek dan gebruikelijk. 

Groningen en de iep

Vooral in het kustgebied van de provincie Groningen is deze boomsoort belangrijk. Het is namelijk een van de weinige boomsoorten die goed groeien op zowel klei als veen, maar ze zijn vooral ook bestand tegen krachtige zoute zeewind. Veel andere boomsoorten kunnen hier niet goed mee omgaan. Als een van de weinige inheemse boomsoorten in deze regio, draagt de iep daarom ook in grote mate bij aan de biodiversiteit. Het is een waardplant voor andere soorten: een plant waar andere soorten van afhankelijk zijn voor hun voedsel. Daarbij dragen grote bomen ook in grotere mate bij aan klimaatadaptatie.

Zieke iepen opsporen

Met een tablet in de hand gaat Henk Kamminga, veldmedewerker bij Landschapsbeheer Groningen, op pad. Vanaf het begin werkt hij al mee aan de iepensanering. Eerst alleen in de sanering en sinds drie jaar werkt hij samen met een paar collega’s om de iepen op te sporen. “De eerste keer met iepen opsporen was ik alleen en was het opsporen voor mij helemaal nieuw. Wel wist ik ongeveer hoe een zieke iep er uit zag.” In de gemeente Stadskanaal vond hij toen een verdachte iep. Na het zoeken van sporen van de iepziekte, zag hij een verkleuring en was het zeker: deze iep is ziek. En dan moet de boom ziekgemeld worden in de GIS-app (het digitale beheersysteem). “In het begin moest ik even wennen aan het systeem en welke gegevens je in moet voeren. Na een paar dagen ben je dat gewend en weet je hoe het allemaal werkt.” De laatste jaren is de app verbeterd, waardoor de opsporings- en saneringsploeg efficiënter kunnen werken.

De iep op particulier terrein

Afgelopen zomer constateerde Henk tijdens de eerste ronde van de opsporing een zieke iep op een particulier terrein. Tijdens een tweede checkronde was deze er nog erger aan toe. Met de gemeenten zijn afspraken gemaakt om de iepen te saneren, maar op particulier terrein is dit de keuze van de eigenaar. “Ik leg dan uit waarom het beter is dat deze boom weg gaat en ik geef het informatieblad. Het is heel leuk om hierover met mensen te communiceren.” Henk legt ook uit dat het kosteloos is. Als de toestemming om de boom op te ruimen vervolgens telefonisch door een collega is bevestigd, kan de sanering beginnen. Soms komt het voor dat er in de planning een zaagcollega of trekkerchauffeur te kort is. In dat geval kan Henk ook ingezet worden om iepen te saneren. “Als een zieke boom op de grond gelegd is en later opgehaald moet worden, dan kan ik dat doen. Alleen als het langs mijn route is, anders is het zonde van de tijd.” In oktober heeft hij nog een paar grote stammen opgehaald. Deze zijn te groot voor de versnipperaar, maar vinden hun weg naar de verwarming van het kantoor van Landschapsbeheer Groningen. “Het is zonde. Het zijn grote en mooie bomen. Maar een besmetting moeten we voorkomen. Als de eigenaar van een particuliere boom niet thuis is, is dat jammer. Wij kunnen niemand verplichten de iep te saneren. Dat is de keuze van de eigenaar.”

Stijgende trend in aantal zieke iepen

In 2025 zijn ruim zeven keer meer iepen gesaneerd dan het jaar ervoor. Er zijn dit jaar zelfs twee resistente iepen ziek geworden. De opsporing en sanering wordt uitgebreid geëvalueerd, met verschillende conclusies. Een opmerkelijke conclusie is dat er misschien zelfs een derde opsporingsronde nodig is, omdat de kever langer uitvliegt door het warme en vochtige weer. Landschapsbeheer Groningen pleit samen met Stichting Groninger Bomenwacht voor een collectieve aanpak van de iepziekte, om zo de besmettingsrisico’s te verkleinen. Om iepziekte goed terug te dringen, is het noodzakelijk om niet bij alleen zieke bomen van de deelnemende gemeenten een consequente bestrijding toe te passen. Ook particulieren zullen mee moeten doen, anders krijgt de iepenspintkever elk jaar weer de kans om verder uit te breiden.

Over de iepziekte

In het kort zeggen we dat kevers iepziekte veroorzaken. Dit zit iets ingewikkelder in elkaar. Iepziekte wordt veroorzaakt door een schimmel, maar deze schimmel wordt overgedragen van boom op boom door de iepenspintkever. Wanneer een iep besmet is met de schimmel, kunnen ook buurbomen ziek worden via wortelcontact. Een iep waarbij de schimmel in de houtvaten terecht is gekomen kan niet meer herstellen. Hij blokkeert de infectie door de houtvaten af te sluiten. Hierdoor verdrogen takken, waardoor die de boom niet meer van energie kunnen voorzien. Uiteindelijk sterft de boom.

Natuurlijk kun je zelf ook iets doen! Help je mee?

• Heb je een takkenril? Zorg ervoor dat hier geen iepenhout tussen ligt.
• Snoei je iepen? Zorg ervoor dat je je snoeigereedschap schoonmaakt tussen de verschillende bomen om mogelijke verspreiding van iepziekte te voorkomen. En zorg ervoor dat je de takken versnippert.
• Heb je brandhout in de tuin liggen? Zorg ervoor dat hier geen (ongeschild) iepenhout tussen ligt.
• Heb je een zieke iep gezien? Meld deze bij ons via info@groningerbomenwacht.nl.