De Landschapswerkplaats werkt op dit moment aan het initiatief Bermen komen tot Leven. De Landschapswerkplaats werkt 10 gebundelde initiatieven van Groningers uit en bestaat uit een team van professionals van Prolander en Landschapsbeheer Groningen. Samen zetten we ons in voor een groot levend netwerk aan bermen dat vrijwel alle dorpen, steden, natuurterreinen en landbouwgronden in Groningen met elkaar verbindt. Met naar schatting een oppervlakte van 6.000 hectare in de hele provincie vormen bermen een belangrijke verkeersader voor de ontwikkeling en verspreiding van insecten- en plantensoorten. De biodiversiteit in het landelijk gebied kan vergroot worden door ecologisch bermbeheer uit te breiden. Door bermen ecologisch aan elkaar te schakelen en de kwaliteit te verbeteren, wordt het leefgebied voor veel soorten verbonden en vergroot. Daarom is ecologisch bermbeheer zo belangrijk. Kennisdeling, maatwerk, lokale betrokkenheid en een duurzame instandhouding zijn de uitgangspunten hierbij.

 

Levende bermen

Irene Lantman is ecologisch adviseur. Ze vertelt waarom deze verandering in bermbeheer zo belangrijk is: Irene: “Het eerste beeld dat mensen vaak hebben als het over levende bermen gaat, is een bloemenzee. Een kleurrijke strook bloemen betekent niet per se dat die bloemen ook veel nectar en stuifmeel leveren, of dat onze insecten op deze planten zijn aangepast. Bloemen zijn belangrijk, maar dat is niet het enige waar het over gaat. Bijen zijn als enige insectengroep volledig afhankelijk van bloemen. Stuifmeel is het voer voor de larven, nectar voor de volwassen bijen. Grassen en het groen van kruiden vormen voor veel andere insectengroepen de voedselbron voor larven, of dienen als belangrijke schuilplaats. Ook open grond in een berm is van belang. Daar kunnen bijvoorbeeld bijen hun nest in bouwen. Bloemen zijn daarom maar een klein onderdeel van een levende berm. Overigens zijn bermen niet alleen van belang voor flora en insecten, ze zijn ook belangrijk voor bijvoorbeeld vogels en kleine zoogdieren.”

Breder kijken dan alleen de berm

Irene: “We kijken natuurlijk altijd vanuit een integrale blik. Bij het beheer van bermen moeten we bijvoorbeeld ook nadenken over verkeersveiligheid. Dit houdt in dat de eerste meter nagenoeg altijd kort gehouden wordt. Deze veiligheidsstrook is niet alleen aanwezig om zicht voor verkeersdeelnemers te waarborgen, maar dient ook als veilige uitwijkzone in geval van nood.” Irene: “Onze provincie is heel divers, onder andere qua bodem. We zien dat het maaien van bermen op zandgrond snel voor verschraling en een hoge diversiteit aan planten zorgt. Op kleigrond is het voedselarm maken van de bodem bijna niet mogelijk. Toch kan het beheer aangepast worden, zodat er meer bloei en variatie in de berm optreedt. Het omliggende landschap bepaalt ook welke soorten er van nature in de berm kunnen leven. Op voedselrijke grond wil je juist misschien in mei maaien om verruiging van de berm te voorkomen. Ook daar houden we rekening mee.”

Wat gaan we doen vanuit dit initiatief?

Samen met alle bermbeheerders willen we ervoor zorgen dat ecologisch bermbeheer de standaard wordt in Groningen. Dat vraagt samenwerking tussen en met gemeenten, de provincie, waterschappen en anderen. Ook vinden we het heel belangrijk om bewoners en boeren te betrekken. Er zijn al veel lokale initiatieven in het landschap. Om goed ecologisch bermbeheer op te zetten in de hele provincie is een praktische insteek nodig, waarbij betrokkenen, kennis en ervaring samenkomen. Door maatregelen op het gebied van omvorming, beheer en ontwikkeling af te stemmen op de lokale situatie ontstaat een duurzame en succesvolle aanpak.

Twiga van der Werf is projectleider Bermen komen tot Leven. Twiga: “We willen dat ecologisch bermbeheer de norm wordt. Dat betekent dat we bermbeheerders motiveren ecologisch bermbeheer toe te passen. Niet iedere beheerder is even ver in deze overgang, dus is het maatwerk per beheerder. Uiteindelijk willen we dat er zoveel mogelijk meters berm ecologisch beheerd worden, want we willen zoveel mogelijk gebieden verbinden. Daarnaast hopen we natuurlijk kwalitatief iets bereiken dus onderzoeken we of monitoring en beheerevaluatie het beheer kunnen verbeteren.

Binnenkort gaan we aan de slag met de opzet van een digitaal kennisplatform waarop bewoners en bermbeheerders informatie kunnen vinden over het onderwerp en willen we bermbeheerders bij elkaar brengen zodat ze ervaringen kunnen delen.”

Karakteristieke bermplanten

Afhankelijk van waar een berm ligt en hoe deze beheerd wordt, kunnen er verschillende karakteristieke planten groeien. Irene geeft drie voorbeelden van zulke planten:

1. Fluitenkruid
   In veel bermen is deze soort een teken van verruiging of verstoring. In voedselrijke bermen, bijvoorbeeld op de klei, zal deze plant sowieso veel aanwezig zijn. Het is een vroege en uitbundige bloeier, waar veel insecten op afkomen. Ook de stengel kan als schuilplaats of voedselbron gebruikt worden.
2. Grasklokje
   Op schrale zandbermen groeit deze blauwpaarse bloem. Het is een teken dat de berm erg voedselarm is. Die verschraling wordt bereikt door het afvoeren van het maaisel. In Groningen kun je hem soms op de Hondsrug en in Westerwolde tegenkomen. Klokjesbijen worden soms slapend in de bloem aangetroffen.
3. Rode klaver
   Klavers kunnen veel stikstof uit de lucht vastleggen in de bodem. Ze zijn ook bijzonder nectarrijk en hebben een lange bloeiperiode. Daarmee trekken ze veel insecten aan. Klavers kun je eigenlijk overal tegen komen. Ook al is het ideaal om deze niet te maaien tijdens de bloei, het is een soort groep die wel tegen wat vaker maaien kan.

Toukomst

Het initiatief Bermen komen tot Leven komt voort uit de 900 ideeën die in 2020 door inwoners zijn ingestuurd voor de toekomst van Groningen. Het Toukomstpanel – dat de 900 ideeën beoordeelde – adviseerde om de ideeën voor het landschap in gezamenlijkheid aan te pakken, zodat ze elkaar versterken. Daarvoor is de Landschapswerkplaats opgericht. Toukomstprojecten zijn mede mogelijk gemaakt door Nationaal Programma Groningen

Meer informatie over Bermen komen tot Leven en de Landschapswerkplaats is te vinden op www.landschapswerkplaats.nl. Met enige regelmaat worden Landschapscafés georganiseerd. Hier gaan we informeel in gesprek met elkaar en kun je jouw vragen stellen over de werkwijze of meer te weten komen over de initiatieven. Heb je vragen? Aanmelden kan op website van de Landschapswerkplaats.