Toen onze landschapsontwerper Rianne de opdracht kreeg om een nachttuin te ontwerpen, hoefde ze niet lang na te denken. Rianne: “Wat een leuke opdracht! Ik moest meteen denken aan het gebruiken van al je zintuigen. Als je minder ziet, ga je automatisch beter ruiken, voelen, horen en zien.”

Donkerte van levensbelang

In de nacht komen veel dieren en planten tot leven. Donkerte is voor deze ‘nachtbrakers’ een levensvoorwaarde. Toch is het bestaan van deze bijzondere dieren en planten niet of nauwelijks bekend bij mensen. Daarmee is ook onbekend waarom juist het donker van de nacht voor deze soorten zo belangrijk is. Nachtsoorten hebben het in aantallen en variatie moeilijk door de oprukkende lichtvervuiling. Ze hebben veilige, donkere en voedzame plekken nodig om te leven. Om die reden startte het programma Donkerte van de Wadden*.

Nachtleven

Waarom die donkerte zo van belang is voor de natuur? Daarvoor halen we onze ecoloog Irene erbij. Irene: “Kunstlicht kan ervoor zorgen dat de natuur ontregelt. Vogels gaan bijvoorbeeld eerder eieren leggen. Nachtvlinders worden door kunstlicht aangetrokken, en daar komen vleermuizen weer op af. Daartegenover staat dat muizen het licht juist vermijden en minder actief worden. Hoe slaap je zelf als het nog licht is? Ons ritme verandert door licht. Ook dieren hebben daar last van.”

"Door de donkerte die je in 't Zandt kunt ervaren, worden je ogen en oren op scherp gezet."

Ontwerpen

Eén van de deelnemers is ondernemer Drewes Wildeman. Hij vroeg Landschapsbeheer Groningen om het ontwerp voor een nachttuin op zijn camping in ’t Zandt te maken. Een hele mooie plek in het donkere Waddengebied. Rianne nam de opdracht dolgraag aan. “Bij het ontwerp van deze nachttuin ben ik gaan denken vanuit de verschillende zintuigen. In de nacht ervaar je alles anders dan overdag. Door de donkerte die je in ’t Zandt kunt ervaren, worden je ogen en oren op scherp gezet. Maar ook je neus, tast en smaak worden uitgedaagd in de nachttuin. Verspreid over de camping zijn verschillende zones die elk in het teken staan van een eigen zintuig”, vertelt Rianne.

Ruiken

Je wordt verrast door de geur van daslook. Langs de bestaande windsingel staat een plukmengsel met inheemse geurende bloemen. Het mengsel wordt gezaaid, maar er wordt ook de Fritillaria persica ‘Dynamite’ (keizerskroon) gepoot. De keizerskroon met een dieppaarse kleur past mooi bij het thema nacht en heeft bovendien een supersterke geur. Verder wordt er kamperfoelie aangeplant aan de voet van de bestaande bomen in de singel. De kamperfoelie staat op het westen. De perfecte plek voor deze plant want met de avondzon ruikt deze klimplant verrukkelijk.

Voelen

Het zijdezachte plantje ezelsoor is, vooral voor kinderen, erg aaibaar. Maar pas op, de kaardebol is juist prikkelbaar. Voor wie niet bang aangelegd is: probeer het ABC-kruid eens en voel wat er gebeurt op je tong.

Proeven

De bestaande moes- en fruittuin breiden we uit met onder andere kersen, pruimen en een abrikoos. Ook zaaien we hier plukmengsels: één met eetbare bloemen en één met verschillende kruiden voor thee.

Horen

Hoor jij de stilte van Groningen? Als je vol aandacht loopt, kun je de KLAProos horen. Ook de ijzerhard en ratelpopulier kun je horen bewegen. Als je heel stil bent hoor je bewegende egels ritselen en de uilen roepen.

Zien

De route loop je door de palen te volgen die aan de bovenkant wit zijn geschilderd, met een klein laagje glow-in-the-dark-verf. Langs de rand van het bos vind je de teunisbloem. Deze bijzondere plant gaat ’s avonds met zichtbare bewegingen open. Dat moet je zien!

In het bos staan witte stinzen en op het dode hout vind je shiitakes. Een groot deel van het schimmelleven vindt in de bodem plaats, maar de eetbare shiitake is een zichtbaar onderdeel van een enorm schimmelnetwerk. Door de geplaatste vleermuizenkast zie je een vleermuis overvliegen. ’s Nachts zijn deze dieren bijzonder actief. Heb je de sterren al bewonderd? Loop anders nog even langs de telescoop om de heldere sterrenhemel boven ’t Zandt te bewonderen.

Stukje bewustwording

“De nachttuinen die we ontwerpen zorgen voor nachten die bruisen van het leven. Maar de nachttuinen zijn misschien nog wel meer bedoeld als stukje bewustwording over het belang van donkerte voor de natuur”, vertelt Rianne. Voor de provincie Groningen is de nachttuin in ‘t Zandt een primeur. Er volgen de komende tijd nog twee: één bij het activiteitencentrum Lauwersnest in Lauwersoog en één bij buurtschap Noordpolderzijl.

*DONKERTE VAN DE WADDEN
Het Programma Donkerte van de Wadden zet zich in voor een groter bewustzijn van het belang van het donker en nodigt mensen uit om de unieke donkerte van de Wadden te beleven. De nachttuinen in Groningen vallen onder dit programma. Een samenwerking tussen de Rijksuniversiteit Groningen, de noordelijke Natuur en Milieufederaties en Staatsbosbeheer. Het project wordt onder andere gefinancierd door het Waddenfonds, het Nationaal Programma Groningen en het Prins Bernard Cultuurfonds en loopt van 2020 tot juli 2024.