Hét Groninger boerenerf bestaat niet, daarvoor zijn er te veel verschillen per regio. Toch kom je soms erven tegen, waarvan je denkt: “Wat een gaaf voorbeeld.” Dan betreft het vaak een erf dat door de jaren heen grotendeels ongeschonden is gebleven. Zo’n erf is de Occo Reintiesheerd in Stedum. Een exemplarisch voorbeeld van het Groninger boerenerf uit het begin van de twintigste eeuw; een erf dat het verhaal van het landschap met zich meedraagt.

Schatgraven in het archief

In opdracht van eigenaar Het Groninger Landschap ging Landschapsbeheer Groningen aan de slag met een tuinhistorisch onderzoek naar en toekomstbestendig ontwerp voor het erf. Een dergelijk project begint in het archief. Met medewerking van de Stichting Historie Stedum vond landschapsontwerper Rianne prachtige oude foto’s. “Elk beeld dat iets laat zien over de historie, voelt voor mij als een feest. Het archiefonderzoek is één grote ontdekkingstocht, die gelijk staat aan schatgraven.” Spitten in meerdere archieven leverde veel krantenknipsels, historische kaarten en oude foto’s op. De Occo Reintiesheerd ligt hooggelegen op wierdencomplex Stedum-de Weer. Dit groepje wierden is in de tweede helft van de vroege middeleeuwen gemaakt op een kwelderrug.

Leven op de boerderij

De familie Van Dijken heeft jarenlang geboerd op en rondom het erf. Prachtige foto’s uit het familiealbum geven een kijkje terug in de tijd. We zien het open landschap met lege horizon, het beschutte erf, de aangeharkte voortuin, de poserende familie en kippen die te eten krijgen.

"Een erf zonder dieren, is geen typisch Groninger boerenerf"

Knotlindes van minstens 170 jaar oud

Typerend voor de omgeving van Stedum zijn de grote boerenerven. Bijna elk erf werd omgeven door een gracht, stevige windsingels en grote solitaire bomen. Ook slingertuinen kwamen voor in deze omgeving. Daarnaast bleek uit archiefonderzoek dat bijna alle omliggende boerderijen twee kastanjes voor de boerderij hadden staan. De gevonden foto’s geven een heel goed beeld van de erfbeplanting door de jaren heen. Zo zien we de huidige (knot)lindes, die naast de hals van de boerderij staan, al op een foto van omstreeks 1900 verschijnen. We schatten de bomen op minstens 170 jaar oud.

Oud en nieuw komen samen

Aan de hand van het tuinhistorisch onderzoek bepalen we de cultuurhistorische waarde van het erf. Dit doen we aan de hand van een waardestellingsplattegrond. Op basis daarvan maakte Rianne het schetsontwerp. Het Groninger Landschap heeft in de bijschuur van de boerderij een mooi appartement laten bouwen. Daarom moet een deel van het erf voldoen aan de eisen van de huidige tijd. Denk daarbij aan een privé-zitje voor de toekomstige huurders, maar ook aan parkeren en een oplaadpaal voor elektrische auto’s. Oud en nieuw kunnen heel mooi samengaan, zolang je ontwerpt met kennis van de historie.

Ontwerp voor- en achtererf

Ontwerp & advies

Het advies is om de historische slingerpaden in de voortuin terug te brengen. De tuin rondom het appartement mag strakker, moderner. Een stevige hagenstructuur zorgt ervoor dat de uitstraling groen blijft. En de borders die de schuurwoning ‘in bloei’ zetten, worden ingevuld met historische soorten die voorkomen op de oude plantlijsten. Tot slot tekende Rianne een kippenhok in, “Want een erf zonder levendigheid van dieren, is geen typisch Groninger boerenerf.”

 

Wil je meer te weten komen over Groninger boerenerven? Een aanrader is het boek Boerenerven in Groningen van Tineke Scholtens.