Lente in Groningen betekent op veel plekken een tapijt van kleurrijke bloemen. Van sneeuwklokjes enholwortel tot wilde narcissen en bosanemonen: stinzenplanten, die in Groningen börgbloumkes worden genoemd, zijn al eeuwenlang een sierlijke aanvulling op ons landschap. Toch heeft deze bijzondere flora het moeilijk. Dat is precies de reden waarom het project Van Stinzenplant tot Börgbloumkes in het leven is geroepen. Samen met Landschapsbeheer Friesland, Landschapsbeheer Noord-Holland en diverse andere

organisaties zet Landschapsbeheer Groningen zich in om de historische groeiplaatsen in het Waddengebied te behouden, te versterken en waar mogelijk uit te breiden. Heilien Tonckens is als stinzenflora-expert verbonden aan dit project.

Levend stukje erfgoed
Stinzenplanten zijn verwilderde sierplanten die vaak eeuwen geleden zijnaangeplant op buitenplaatsen, borgen, herenboerderijen, huizen van notabelen en andere historische locaties. Deze planten gedijen goed in voedselrijke, meestal kalkhoudende bodems en bieden vroeg in het jaar een onmisbare bron van nectar en stuifmeel voor insecten. Bovendien vormen ze een levend stukje erfgoed dat een uniek inkijkje biedt in de tuin- en landschapsgeschiedenis van Noord-Nederland. Een kleurrijke toekomst voor historische flora

Ecoloog Manon met vrijwilligers bij de kerk van Westernieland. Eén van de herstellocaties van het project.

De aanleiding: bedreigde biotopen
Hoewel stinzenflora ooit uitbundig aanwezig was, staan de biotopen waar ze groeien onder druk. Klimaatverandering, veranderingen in beheer en de verspreiding van dominante soorten zoals daslook zorgen ervoor dat bepaalde zeldzame soorten verdwijnen. Om het tij te keren, richt Van Stinzenplant tot Börgbloumkes zich op herstel, versterking en bewustwording. In elk van de drie noordelijke provincies gaan we de stinzenflorabiotopen op zes historische locaties herstellen. Daarnaast zijn ook monitoring, vermeerderingen kweek, educatie en recreatie belangrijke pijlers van het project.

Heilien Tonckens: expert in stinzenflora
Heilien Tonckens is van jongs af aan gegrepen door wilde- en stinzenplanten en heeft van haar passie haar beroep gemaakt. Heilien herinnert zich haar eerste kennismaking met stinzenplanten nog goed. “Al op de lagere school vond ik bijzondere bloemetjes in onze tuin, die nergens anders in de buurt groeiden. Toen mijn meester ze benoemde, was mijn interesse gewekt. Later besefte ik dat het stinzenplanten waren.” Die fascinatie groeide uit tot een levenslange passie, met als hoogtepunt haar werk als kweker en haar bijdrage aan verschillende publicaties over dit onderwerp. Voor Heilien betekenen stinzenplanten ook het begin van het voorjaar. “Op een dag als vandaag, wanneer de zon schijnt en de eerste bloemen hun kop opsteken, voel je dat het nieuwe seizoen eraan komt. In januari kijk ik al uit naar de eerste sneeuwklokjes – een teken dat het  nieuwe jaar echt begint.”

Stinzenflora-expert Heilien Tonckens
Eén van haar favoriete stinzenplanten is de holwortel. “Wat deze plant zo bijzonder maakt, is de geur. Op een zonnige dag in april, als de temperatuur rond de 14 graden ligt, komt de geur je tegemoet. Dat is echt fantastisch.”

Domies Toen in Pieterburen. 

Blijvende verandering in bewustwording
Voor Heilien is het project geslaagd als niet alleen de historische locaties hersteld worden, maar ook als er een blijvende verandering in bewustwording plaatsvindt. “Ik hoop dat mensen niet alleen genieten van de bloeiende stinzenflora, maar ook begrijpen wat ervoor nodig is om deze in stand te houden. Goed beheer, het juiste maaibeleid en ruimte voor natuurlijke vermeerdering zijn essentieel. Als het project bijdraagt aan een duurzame manier van omgaan met deze bijzondere flora, dan hebben we echt iets bereikt.”

Sneeuwroem groeit in Pieterburen

“In januari kijk ik al uit naar deeerste sneeuwklokjes - een teken dat het nieuwe jaar echt begint”
Stinzenflora-expert Heilien Tonckens

Waar kun je stinzenflora bewonderen?
Voor wie de pracht van stinzenplanten in volle glorie wil bewonderen, noemt Heilien een paar mooie plekken in de provincie Groningen die eind april en mei het bezoeken waard zijn:

De Menkemaborg in Uithuizen
Een indrukwekkende plek, al vormt de opmars van daslook hier een uitdaging.

De Fraeylemaborg in Slochteren
Beroemd om de prachtige anemonen. 

Rensumaborg in Uithuizermeeden
Hier bloeit het zeldzame Haarlems klokkenspel.

Heilien: “Ook in Friesland en Noord-Holland zijn prachtige locaties te vinden. Via de Stinzenfloramonitor kunnen bezoekers zelf ontdekken waar de planten op dat moment het mooist in bloei staan.”

Wat kun je zelf doen?
Wil je thuis aan de slag? Kies dan voor verwilderingsbollen die goed passen bij jouw tuin en onderhoud. Heilien adviseert: “Denk goed na over de standplaats. Wil je bollen in het gras, dan kun je pas in juni maaien. Onder bomen of struiken is vaak een betere plek.” Ze raadt soorten aan zoals sneeuwklokjes, wilde narcissen en sneeuwroem, die zich goed kunnen handhaven zonder dat ze de historische flora verdringen. Ook roept ze mensen op om bijzondere
stinzenplantenlocaties te melden. “Als je ergens een bijzondere plek tegenkomt, stuur ons dan foto’s en een beschrijving. Zo houden we samen het erfgoed in stand!”